De leijen

Bij het uitzoeken van wat mijn voorouders bezighield, kwam ik uit bij een koopakte van Gjalt Binnerts Haarsma van een stuk "clingland" effen buiten Oostermeer genaamd "in de leijen".
Dit stuk grond werd gebruikt om clingh/clijn te graven en af te voeren.
Wat op zich wel interessant is dat deze koopakte van 1679 is toen er nog helemaal geen leijen was zoals nu, maar het een grote veenafgraving was met allerlei "schipsloten" om de turf af te voeren, uitendelijk via de Lits.

Op de kaart van schotanus uit 1718 is goed te zien dat de sloten daar ook namen hadden.
De namen Leeuwardersloot, Pieter Jans sloot, Jonge Jans sloot, staatensloot, tiekesloot, gennip en gasthuissloot zijn daar te vinden.
In onderstaande akte worden ook nog de Thomas Dirks en Haarsma sloot genoemd, die staan niet op de kaart, maar zijn nu wel ergens in de buurt te plaatsen.
Overigens zal de turfwinning in deze contreien al wel tientallen jaren aan de gang zijn geweest.

Ook toen er al de eerste kadastervermeldingen waren (in 1832) was hier nog een vermelding van de Leijen.
De geregte helft over hoog en laag van twee bunders twintig roeden en tien ellen hooiland, leijen genaamd ten kadaster
in de gemeente oostermeer sectie C genaamd Putten bekend onder nummer 69, waarvan de wederhelft toebehoort aan
Oebele Andries van der Veer, koemelker te oostermeer.



Om eea op de kaart te bekijken, zie Zelf bekijken?


Gielt binnerts Haarsma en Lysbeth Dirks echtelieden
mitsgaders Gosse Clases en Yskje Hommes insgelijks
echtelieden alle wonende tot Oostermeer BB en C (begeren bod en consent) op de koop van
zekere perceel clingland gelegen effen buiten Oostermeer "in de leijen" genaamd
welke van de dwarsslott aldaar tot aan Johannes Hendriks cum socius gekochte perceel,
hebbende Willem Aarnts cum socius ten oosten en de vaarten ofte schipsloten aldaar ten westen
ten naasten, met die conditie dat de copers zullen laten geworden vrije reed en drift, gaan, mennen etc
over elk ieder zijn gekochte perceel, en dat tot minst malkandere kwetsinge en voorts
alles te lijden en gedogen wat na older gewoonte daartoe enigszins requireert, des zulks
ook van anderen wederom te genieten voorts met lasten en profijten actien servituten
en gerechtigheden daartoe en aan enigszins behorende, en dat alles met een vrije uit en invaart
duer Pieter Jansens en Thomas Dirks, sampt Haarsma sloten in Leeuwardersloot uitalso dat
de copers de vrije uit en invaart, vrij en vrank zal worden geleverd, alles buiten de copers kosten
dit also in koop becomen van vrouw Lucia van Bouricius weduwe wijlen de edele heer Willem van Viersen
in leven mede raad in de hove provinciaal, alsus verkocht bij de vierkante koningsroede
en bedraagt de koopsom na gedane metinge en calculatie 687 caroliguldens 5 stuivers en 2 penningen
alles breder vermogens den koopbrief.


Op hisgis kun je nog zien dat er nog 1 bunder weiland is dat de naam "de Oude Litz" heeft.
De rode lijn geeft die loop ongeveer aan. De roze lijn geeft aan hoe ik vermoed dat de oude Lits
heeft doorgelopen naar de Houtigehaagsterwei. Jan Post geeft aan dat deze weg de vroegere loop van de Oude Lits was.
Door iets wat inversie wordt genoemd worden riviertjes na verloop van tijd wegen.
Dit gebeurt als de omringende landen met veen inklinken, waardoor de rivier op een gegeven moment hoger komt te liggen.
Als je dus een konkelig weggetje tegenkomt kan het dus best zijn dat dit een riviertje was.

Naast de Lits en de oude lits, was er in deze buurt nog een (klein) riviertje, de Ried genaamd.
Deze heb ik nog niet precies gelokaliseerd maar ik vermoed dat de (gegraven) Witveenstervaart gebruik maakte van een deel ervan.
In aktes wordt de Ried en de Lits genoemd waar ze vlakbij elkaar liggen.
In Achtkarspelen is bekend dat daar een Ried daar liep, en in Tietjerksteradeel is een "Holle Ried".
Wellicht was onze Ried een aftakking van de Ried uit Achtkasrpelen.